o RNA εμβόλιο για τoν SARS – COVID-19, ANOΣΙΑ ή ΑΝΟΗΣΙΑ???
Κ.Β. Σπυρόπουλος
Ομ. Καθηγητής Πνευμονολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών
Σε κάθε κοινωνία και σε όλα τα επίπεδα, υπάρχει και κυκλοφορεί μια ποσότητα, μετρήσιμη και πολλές φορές καλά καθορισμένη, παράνοιας ή ας το πούμε λιγότερο κομψά, βλακείας. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις γίνεται σύγχυση του αιτίου με το αποτέλεσμα και υπάρχει ανεξήγητη αδυναμία να γίνει χρήση της μέχρι τώρα συσσωρευμένης γνώσης και εμπειρίας. Παρατηρείται λοιπόν το φαινόμενο, σήμερα σε μια κρίσιμη περίοδο λόγω πανδημίας, μεγάλο μέρος του πληθυσμού να τοποθετείται αρνητικά στην προοπτική του εμβολιασμού. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι βρισκόμαστε σε μια κατάσταση όπου ο εχθρός της ανοσίας δεν είναι ο ιός, αλλά η ανθρώπινη ανοησία. Θα επιλέξουμε ανοσία ή ανοησία;
Στην προσπάθεια να επιλέξουμε το πρώτο παραθέτουμε συνοπτικά τους μηχανισμούς δράσης της ανοσίας έναντι του ιού, του μηχανισμού δράσης του m – RNAεμβολίου και απαντήσεις στις πιθανές επιφυλάξεις και απορίες των διαφόρων ομάδων ως προς τον τρόπο δράσεως του εμβολίου.
Μηχανισμός δράσης του ιού: Ο SARS – COV2 όταν μέσω των σταγονιδίων φθάσει στο αναπνευστικό σύστημα κατά πρώτον συναντά τα κύτταρα του ρινικού βλεννογόνου. Εκεί επικάθεται σε ειδικούς υποδοχείς των κυττάρων τους υποδοχείςACE2. Μετά την σύνδεση αυτή (IοS + ACE2)το κύτταρο παράγει πρωτεΐνες και m – RNA. Τα μόρια αυτά επανεκφράζονται στην κυτταρική μεμβράνη και επαναπαράγουν το μόριο του ιού. Η διεργασία αυτή επαναλαμβάνεται μερικές ημέρες αργότερα όταν ο ιός φθάσει στις κυψελίδες και ενεργοποιηθούν τα κυψελιδικά κύτταρα τύπου ΙΙ. Αυτά παράγουν ενδιάμεσους διαβιβαστές που ενεργοποιούν τα κυψελιδικά μακροφάγα (που είναι μακροφάγα που βρίσκονται στις κυψελίδες). Τα ενεργοποιημένα μακροφάγα παράγουν ενδιάμεσους διαβιβαστές (κυρίως ιντερλευκίνες) που ενεργοποιούν τα Τ – λεμφοκύτταρα τα οποία με την σειρά τους ενεργοποιούν τα Β – λεμφοκύτταρα προς παραγωγή αντισωμάτων. Δυστυχώς όμως υπάρχουν μερικά άτομα, γενετικά καθορισμένα, που υπερπαράγουνιντερλευκίνες (IL) οι οποίες αυξάνουν την διαπερατότητα των πνευμονικών τριχοειδών με αποτέλεσμα να γεμίζουν οι κυψελίδες με υγρό και να προκαλείται πνευμονικό οίδημα (σύνδρομο οξείας αναπνευστικής καταπόνησης) και αναπνευστική ανεπάρκεια. Αποτέλεσμα αυτής είναι η υποξαιμία που προκαλεί ταχύπνοια, αλλά με μείωση του κατά λεπτό αερισμού, με τελικό αποτέλεσμα κάματο των αναπνευστικών μυών και θάνατο ή διασωλήνωση του ασθενούς.
Μηχανισμός δράσης του m – RNA εμβολίου για τον SARS – COV2:
Το m – RNAτου χορηγουμένου εμβολίου βρίσκεται εντός περιβλήματος που το προστατεύει από την καταστροφική δράση διαφόρων ενζύμων. Έτσι βοηθιέται το χορηγούμενο m – RNA να μπει εντός των μυϊκών κυττάρων. Το m – RNA δίνει οδηγίες στα κύτταρα του ανθρώπου να φτιάξουν ένα κομμάτι της [Spike(ακίδας) πρωτεΐνης] που είναι πανομοιότυπη του SARS – COV2. Το κομμάτι αυτό της πρωτεΐνης δεν προκαλεί καμία βλάβη στον εμβολιασθέντα, αλλά αντιθέτως έχει έντονη αντιγονική δράση. Όταν δομηθεί πλήρως το κομμάτι της (Spikeπρωτεΐνης) διασπάται από το κύτταρο το m – RNA μέσω της δράσεως ορισμένων ενζύμων.
Η πρωτεΐνη εκφράζεται στην επιφάνεια των κυττάρων και επιτυγχάνεται έτσι η ενεργοποίηση των Τ και Β κυττάρων με τελικό αποτέλεσμα την παραγωγή αντισωμάτων (lgM και lgG ανοσοσφαιρίνων), δηλαδή την δημιουργία ανοσίας.
Πρέπει να τονισθεί ότι το m – RNA ποτέ δεν εισέρχεται στον πυρήνα των κυττάρων του ανθρώπου και δεν επηρεάζει κατ’ ελάχιστο το γενετικό του υλικό.
Επειδή όμως τα Τ και Β κύτταρα έχουν μάθει πλέον να συνεργάζονται ώστε τα Β – κύτταρα να παράγουν ειδικά αντισώματα έναντι του SARS – COV2ο εμβολιασμένος προφυλάσσεται από μελλοντική μόλυνση η οποία δεν είναι δυνατόν να προκαλέσει λοίμωξη, δηλαδή φλεγμονή.
Εμβόλια m – RNA που όμως δεν έχουν πάρει άδεια ακόμα στις Η.Π.Α. έχουν μελετηθεί όπως για την γρίπη, τον μεγαλοκυτταροϊό κ.λ.π.
Προτερήματα των m – RNA εμβολίων :
α) Χρησιμοποιείται μόνο m – RNA που η παρασκευή του είναι γρήγορη και πιθανώς να στοχεύει σε περισσότερες από μία νόσους
β) Τα m – RNA εμβόλια μπορούν να αναπτυχθούν στο εργαστήριο χρησιμοποιώντας μόνο ένα DNAtamplateκαι εύκολα διαθέσιμα υλικά
γ) Έτσι γίνεται γρήγορη η διεργασία παρασκευής
Το m – RNA εμβόλιο για τον SARS – COV2 εμφανίζει μερικές ιδιαιτερότητες που πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν και να υφίστανται την κατάλληλη διαχείριση.
α) Πιθανώς να μην είναι τόσο αποτελεσματικό στους ηλικιωμένους και να χρειάζονται υψηλότερες δόσεις
β) Πιθανώς να χρειάζεται η Spike (ακίδα) πρωτεΐνη να περιβάλλεται από δύο περιβλήματα
γ) Φαίνεται ότι χρειάζονται δύο δόσεις. Πρέπει να τονισθεί όμως ότι χρειάζονται περισσότερες πληροφορίες προερχόμενες από μακροχρόνιες παρατηρήσεις για να γνωρίσουμε με ακρίβεια πως αντιδρά το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Πιθανώς να χρειάζονται περισσότερες από δύο δόσεις
δ) Δεν γνωρίζουμε την διάρκεια της ανοσίας και το επίπεδο της ανοσίας που επιτυγχάνεται
ε) Δεν ξέρουμε τι γίνεται με αυτούς που νόσησαν. Στο μέλλον θα δούμε αν αποκτούν «ισχυρότερη» ανοσία όταν κάνουν και το εμβόλιο
στ) Δεν είναι διευκρινισμένα τα πράγματα ως προς το τι γίνεται με ομάδες ασθενών που πάσχουν από άλλα νοσήματα π.χ. καρκίνος, αυτοάνοσα. Φαίνεται ότι δεν υπάρχει πρόβλημα αν οι ασθενείς δεν βρίσκονται σε φάση ανοσοκαταστολής
ζ) Είναι πιθανόν κάποιος εμβολιασμένος να μεταδίδει τον ιό, γι’ αυτό φαίνεται ότι στο προσεχές μέλλον η μάσκα είναι απαραίτητη
η) Δεν γνωρίζουμε την συνέργεια ή την ανταγωνιστική δράση δύο διαφορετικών εμβολίων για τον SARS – COV2
θ) Δεν γνωρίζουμε την διάρκεια δράσεως του εμβολίου. Πιθανώς να πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο όπως το εμβόλιο της γρίπης ή και συχνότερα
ι) Οφείλουμε να γνωρίζουμε ότι ο εμβολιασμός γιαSARS – COV2 είναι ασφαλέστερος από την νόσηση που μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο
κ) Φαίνεται ότι οι μεταλλάξεις του ιού τον κάνουν περισσότερο μεταδοτικό. Δεν τον κάνουν απρόσβλητο από τα εμβόλια
λ) Είναι γεγονός ότι συνήθως για την παρασκευή των εμβολίων η φάση Ι διαρκεί 1 – 2 χρόνια, η φάση ΙΙ δύο ή περισσότερα, ενώ η φάση ΙΙΙ 3 με 4 χρόνια. Στην περίπτωση όμως του COVID – 19 ο χρόνος βραχύνθηκε λόγω συνδυασμού των φάσεων,λόγω μείωσης του αριθμού των συμμετεχόντων στις αρχικές φάσεις και λόγω συμμετοχής μεγάλων ομάδων εργασίας
μ) Το εμβόλιο χορηγείται σε παιδιά άνω των 16 ετών. Για τα μικρότερα παιδιά απαιτούνται περισσότερα δεδομένα,γιατί το ανοσοποιητικό τους δρα κατά ιδιαίτερο τρόπο. Επίσης πρέπει να μελετηθεί η δυνατότητα χορήγησης του εμβολίου σε εγγείους
ν) Δεν υπάρχουν ικανοποιητικά δεδομένα για την χρησιμότητα και την ασφάλεια του εμβολίου σε άτομα με αυτοάνοσα νοσήματα όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω.
Φαίνεται όμως ότι αν δεν λαμβάνουν ανοσοκατασταλτικά μπορούν να εμβολιάζονται με ασφάλεια
ξ) Το αντιγριπικό μπορεί να γίνει και σε άτομα που πέρασαν γρίπη μετά όμως την πλήρη αποδρομή των συμπτωμάτων. Το αντιγριπικό εμβόλιο όμως δεν προστατεύει από τον COVID – 19 καθώς επίσης δεν προστατεύουν και τα εμβόλια πνευμονιοκόκκουαιμόφυλουινφλουένσαtypb (Hib) και του μηνιγγιτιδόκοκκου
ο) Δεν γνωρίζουμε αν το εμβόλιο περιέχει ερυθρά, λευκά αιμοσφαίρια ή αιμοπετάλια. Το εμβόλιοMMR (measles, mumps, rubella) δεν φαίνεται ότι προλαμβάνει επιπλοκές της COVID – 19 σε ζώα και ανθρώπους
π) Οι παρενέργειες του εμβολίου είναι ερυθρότητα και κνησμός της περιοχής που έγινε η ένεση, μυαλγίες, αρθραλγίες, πυρέτιο. Σπανιότατα έχει περιγραφεί λεμφαδενοπάθεια μασχάλης και σκωληκοειδίτης. Αναφέρονται δύο περιστατικά εγκάρσιας μυελίτιδας από το εμβόλιο της Astra–Zeneca
Τελειώνοντας θα ήθελα να τονίσω ότι η φάση ΙΙΙ έγινε με την συμμετοχή πολλών χιλιάδων εθελοντών όπως και στα άλλα εμβόλια. Τα δεδομένα εξετάσθηκαν από ομάδες ανοσολόγων, στατιστικολόγων, λοιμοξιολόγων, ιολόγων και εμβολιολόγων.
Το έργο όλων αυτών των επιστημόνων δεν είναι εύκολο, διότι ο αντισυστημικός λόγος είναι απλοϊκός, εύληπτος και γοητευτικός. Είναι γνωστό ότι είναι εύκολο να αμφισβητήσεις και να γκρεμίζεις δίχως να προτείνεις και να κτίζεις. Αν οι αντιεμβολιαστές επηρεάσουν μεγάλο αριθμό πολιτών όλες οι οδυνηρές συνέπειες της πανδημίας θα παραταθούν και άνθρωποι θα χαθούν. Μην ξεχνάμε ότι εδώ και μερικούς αιώνες η επιστήμη και η φιλοσοφία έχουν εκτοπίσει δεισιδαιμονίες και κομπογιαννιτισμούς. Σε δύσκολες καταστάσεις, συνήθως ο ανορθολογισμός και η ανοησία υπονομεύουν κατακτήσεις αιώνων. Μην ξεχνάμε ότι η επιστήμη σηκώνει κεφάλι όταν οι δεισιδαιμονίες και οι μαγείες χαλαρώνουν την λαβή τους. Άλλωστε ο άνθρωπος είναι ένα σχοινί τεντωμένο ανάμεσα στην άγνοια και την γνώση, ένα σχοινί τεντωμένο πάνω από την άβυσσο.